Czym jest SIDS i jak mu zapobiec?

Jak zapobiegać SIDS? Niemowlę śpiące w łóżeczku

Być może słyszałaś już wcześniej o SIDS, temacie wzbudzającym niepokój u rodziców niemowlaków. SIDS to skrót od angielskich słów „Sudden Infant Death Syndrome” i oznacza zespół nagłej śmierci łóżeczkowej, czyli niespodziewany zgon zdrowego dziecka, które nie ukończyło pierwszego roku życia, a przyczyna jego śmierci pozostaje niewyjaśniona. Określenie „łóżeczkowa” w polskiej nazwie (a także angielskie określenie „crib death”), odnosi się do faktu, iż wiele spośród niemowląt umierających z powodu SIDS, umiera podczas snu. Prawdopodobieństwo wystąpienia SIDS jest bardzo niskie, w Polsce śmierć łóźeczkowa dotyka około 180 niemowląt rocznie. Przyczyna czy przyczyny SIDS nie są znane, istnieją jednak sposoby na zapewnienie niemowlakom bezpiecznych warunków snu, które pomagają w zapobieganiu śmierci łóżeczkowej. Przeczytaj nasz artykuł, by dowiedzieć się czym jest SIDS, poznać niektóre czynniki zwiększające ryzyko jego wystąpienia i dowiedzieć się, co możesz zrobić, by zapobiec śmierci łóżeczkowej.

Czym jest zespół nagłej śmierci łóżeczkowej?

Definicja SIDS określa raczej czym śmierć łóżeczkowa nie jest: jest to śmierć nieoczekiwana i niewyjaśniona, która zazwyczaj następuje w czasie, gdy niemowlę śpi.

Jeśli zastanawiasz się, jak często występuje SIDS, zgodnie ze statystyką śmierć łóżeczkowa występuje bardzo rzadko. W Polsce nie ma wprawdzie dokładnych statystyk, dostępne wskaźniki wahają się od 0,7 do 2/1000. Biorąc pod uwagę liczbę urodzeń w naszym kraju można przyjąć, że z powodu śmierci łóżeczkowej umiera rocznie około 180 dzieci.

Oczywistym pytaniem pojawiającym się u rodziców jest „kiedy mogę się przestać martwić o SIDS?” Większość śmierci spowodowanych przez śmierć łóżeczkową następuje podczas pierwszych kilku miesięcy życia dziecka i faktem jest, że najbardziej narażone są na nią niemowlęta między drugim i czwartym miesiącem życia. Ryzyko SIDS znacznie spada po ukończeniu przez dziecko pierwszego roku życia.

Porady dotyczące bezpiecznego snu i zapobiegania SIDS

Ważne jest, by wiedzieć, jak zapobiegać SIDS. Zastosuj się do poniższych rad, aby zapewnić dziecku bezpieczeństwo i zmniejszyć ryzyko wystąpienia zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej:

Układaj dziecko do snu na plecach. Przestrzegaj tego za każdym razem podczas pierwszego roku życia dziecka i poinformuj wszystkich, którzy czasem się nim opiekują, że jest to konieczne, niezależnie od tego, czy jest to tylko drzemka czy sen nocny. Niektóre niemowlaki przewracają się czasem na brzuszek czy na bok; według ekspertów można je wówczas pozostawić w takiej pozycji, jeśli jest zdolne do przewrócenia się bez pomocy w obie strony.
Nie wkładaj do łóżeczka żadnych przedmiotów. Zadbaj o to, by materac w łóżeczku był twardy i idealnie dopasowany, aby uniknąć szczelin przy jego brzegach. Nie umieszczaj w łóżeczku wyściółek, koców, kołderek, poduszek czy ochraniaczy do łóżeczka. Dopuszczalne jest jedynie dopasowane prześcieradło, bez żadnych luźnych elementów pościeli. Nigdy nie wkładaj do łóżeczka zabawek — nawet miękkich pluszowych misiów. Miękkie przedmioty i powierzchnie mogą zakłócić oddychanie niemowlaka.
Przełóż dziecko w stabilne miejsce. Czasem Twój maluszek może zasnąć w foteliku samochodowym, w wózku czy w huśtawce. W takim wypadku przenieś dziecko na twardą powierzchnię tak szybko, jak to tylko możliwe. Nigdy nie układaj dziecka do snu na łóżku wodnym czy na poduszkach.
Nie pozwól, by Twoje dziecko się przegrzało. Pilnuj, żeby Twojemu maluszkowi nie było za gorąco, gdyż zwiększa to ryzyko wystąpienia SIDS. Upewnij się, czy nic nie przykrywa jego głowy, gdy wkładasz go do łóżka. Zapewnij taką temperaturę powietrza, jaka wydaje Ci się przyjemna, by na pewno nie było zbyt gorąco. Zakładaj dziecku jedną dodatkową warstwę ubranek w porównaniu do tego, co sama masz na sobie i nie używaj koców. Zamiast tego wypróbuj śpiwór bez kaptura, kocyk z rękawami lub piżamę ze stopkami. Jeśli główka Twojego dziecka jest gorąca i spocona, lub jeśli skóra klatki piersiowej jest ciepła, to sygnał, że jest mu zbyt gorąco.
Pozwól swojemu dziecku spać w Twoim pokoju. Choć jest to kwestia indywidualnych preferencji, specjaliści zalecają, by niemowlę spało z Wami w jednym pokoju, lecz w osobnym łóżeczku. Jeśli to możliwe, zachowajcie taki układ do czasu gdy dziecko ukończy pierwszy rok życia i postarajcie się, by jego łóżeczko czy kołyska były na wyciągnięcie ręki od Waszego łóżka.
Nie śpij w jednym łóżku z dzieckiem. Spanie z niemowlęciem w jednym łóżku jest niewskazanie, ponieważ zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia SIDS. Podczas snu możesz niechcący przygnieść dziecko, niemowlę może się także zaplątać w pościel.
Karm piersią. Jeśli tylko możesz, karm piersią co najmniej przez pierwsze sześć miesięcy życia dziecka. Badania wykazały, że znacznie zmniejsza to ryzyko wystąpienia SIDS.
Kontakt skóra do skóry. Bliski kontakt i dotyk mają bardzo wiele zalet. Możesz do tego wykorzystać czas, gdy karmisz piersią lub butelką, lub przytulać dziecko kiedykolwiek w ciągu dnia. Oczywiście może to być również kontakt z tatą.
Nie polegaj na monitorze oddechu przeciw SIDS. Specjaliści nie zalecają używania monitora oddechu, ani żadnych innych przyrządów, które rzekomo zmniejszają ryzyko SIDS, gdyż wykazano, że są one nieskuteczne.
Zaproponuj dziecku smoczek. Ssanie smoczka podczas drzemki i nocnego snu może zmniejszyć ryzyko wystąpienia SIDS. Nie korzystaj jednak z łańcuszków czy zawieszek do smoczków, czy ze smoczków przyczepianych do ubrania. Jeśli karmisz piersią, poczekaj aż dziecko skończy 3 czy 4 tygodnie i wyrobi sobie nawyk poprawnego ssania piersi, zanim zaoferujesz smoczek. Jeśli smoczek wypadnie z buzi dziecka podczas snu, nie wkładaj go z powrotem.
Zadbaj, by dziecko dostało wszystkie zalecane szczepienia. Niektóre badania dowiodły, że szczepionki pomagają przeciwdziałać SIDS.
Strefa bez papierosów. Nie pal w pobliżu dziecka i zadbaj o to, by Twój dom i samochód były zupełnie pozbawione papierosowego dymu. Trzymaj swoje dziecko z dala od miejsc dla palących.
Upewnij się, czy łóżeczko i sprzęt dziecka są bezpieczne. Łóżeczko, kołyska, wózek i miejsce zabaw powinny spełniać wszelkie kryteria bezpieczeństwa. Nie korzystaj z rzeczy, które są zepsute, a jeśli pożyczasz lub dostajesz rzeczy używane, upewnij się, czy spełniają aktualne wymogi bezpieczeństwa.
Nie zasypiaj w trakcie karmienia dziecka. Lepiej jest karmić dziecko we własnym łóżku, po wyjęciu poduszek i pościeli, niż na kanapie czy w fotelu. Jeśli zdarzy Ci się zasnąć podczas karmienia piersią, przenieś dziecko do jego łóżeczka, jak tylko się obudzisz.
Czas dla brzuszka. Do zabawy kładź dziecko jak najczęściej na brzuszku, gdyż pomaga to wzmocnić mięśnie szyi i pleców. Pamiętaj, by cały czas pilnować dziecka leżącego na brzuszku i nie dopuszczać, by usnęło w tej pozycji.

Jest to całkiem pokaźna lista zasad do zapamiętania. W skrócie, należy pamiętać o trzech podstawowych zasadach zdrowego snu. Twoje dziecko zawsze powinno spać:

Samo;
Na plecach;
W swoim łóżeczku

Czynniki ryzyka i przyczyny SIDS

Przyczyny SIDS nie są dokładnie znane, ale istnieją pewne czynniki środowiskowe, które sprawiają, że dziecko jest bardziej narażone, a także czynniki matczyne, fizyczne i ogólne, które mogą zwiększać ryzyko.

Czynniki środowiskowe dotyczące snu

Czynniki środowiskowe które zwiększają ryzyko SIDS i dotyczą warunków snu to:

Spanie na brzuszku lub na boku. Dzieci układane do snu na brzuszku są bardziej narażone na trudności z oddychaniem, niż te kładzione na plecach.
Spanie na miękkiej powierzchni. Spanie na wygodnej kołdrze, miękkim materacu lub łóżku wodnym może blokować drogi oddechowe dziecka.
Wspólne spanie. Spanie w tym samym łóżku, co rodzice, rodzeństwo, czy zwierzątko domowe, zwiększa ryzyko wystąpienia SIDS, ze względu na możliwość blokowania dróg oddechowych dziecka.
Zbyt wysoka temperatura. Przegrzanie ciała podczas snu może zwiększać ryzyko SIDS.

Matczyne czynniki ryzyka

Już przed porodem matki mogą, również nieświadomie, zwiększać ryzyko wystąpienia SIDS u dziecka. Czynniki ryzyka związanego z matką obejmują:

wiek młodszy niż 20 lat
palenie tytoniu
spożywanie narkotyków lub alkoholu
niedostateczna opieka prenatalna. Dlatego tak ważne jest, by uczęszczać na wszystkie konieczne wizyty lekarskie.

Czynniki fizyczne

Defekt mózgu. U niektórych niemowląt część mózgu odpowiedzialna za kontrolowanie oddychania i przebudzanie się ze snu nie jest wystarczająco rozwinięta, aby działać prawidłowo, co czyni je bardziej podatnymi na SIDS.
Niska waga urodzeniowa. Dzieci urodzone przedwcześnie, a także wieloraczki mogą jeszcze nie mieć w pełni rozwiniętej kontroli oddechu i częstości akcji serca, co sprawia, że są bardziej narażone na wystąpienie SIDS.
Infekcja dróg oddechowych. Przebyte w niedalekiej przeszłości przeziębienie może przyczynić się do problemów z oddychaniem u niemowląt, co może zwiększyć ryzyko.

Ogólne czynniki ryzyka

Choć dokładne przyczyny śmierci łóżeczkowej nie są znane, poniższe czynniki ogólne przyczyniają się do wzrostu ryzyka:

Płeć. W przypadku chłopców ryzyko wystąpienia SIDS jest nieco wyższe.
Wiek. Najbardziej narażone są niemowlęta między drugim a czwartym miesiącem życia, choć niemowlaki które nie ukończyły 12 miesięcy również zaliczane są do grupy ryzyka.
Historia rodziny. Większe ryzyko obejmuje niemowlęta, u których ktoś z rodzeństwa lub kuzynów poniósł śmierć w wyniku SIDS.
Palenie papierosów. Większe ryzyko obejmuje dzieci mieszkające z palaczami.
Narodziny przed terminem i niska waga urodzeniowa. Wcześniaki i niemowlęta o niskiej masie urodzeniowej narażone są bardziej na wystąpienie SIDS.

Nagła śmierć łóżeczkowa to niebezpieczeństwo, którego obawiają się niemal wszyscy rodzice. Pamiętaj jednak, że SIDS zdarza się niezwykle rzadko, a jeśli przez pierwszy rok życia Twojego dziecka będziesz konsekwentnie zachowywać wszystkie środki ostrożności, możesz to ryzyko zmniejszyć jeszcze bardziej.