Obowiązkowe i zalecane szczepienia noworodka

Jednym z największych osiągnięć dwudziestego wieku jest wyeliminowanie w znacznym stopniu powszechnych dziecięcych chorób zakaźnych (od 95 do 100 procent). Niemniej jednak te „niedobre zarazki” są obecne w naszym środowisku i układy odpornościowe naszych dzieci muszą być gotowe do obrony przed nimi.

Kiedy i na co szczepić noworodka?

Dzięki szczepieniom Twoje dziecko zyskuje ochronę przed takimi poważnymi chorobami jak poliomielitis, krztusiec i wszystkimi pozostałymi, które znajdują się na poniższej liście. Małe dzieci są najbardziej zagrożone wystąpieniem chorób zakaźnych, niemowlęta potrzebują wszystkich tych szczepień przed osiągnięciem drugiego roku życia.

Ponieważ szczepionki są stale udoskonalane, a  poszczególne marki nieco się od siebie różnią, Twój lekarz może je dobierać w sposób indywidualny, ale według harmonogramu szczepień.. Konsultuj się z lekarzem przy każdej wizycie, aby mieć pewność, że Twoje dziecko jest na bieżąco szczepione. Schematy szczepień są okresowo modyfikowane, poszerzane o nowe szczepionki, więc nie martw się  

W wieku od 4 do 6 oraz od 11 do 12 Twoje dziecko będzie potrzebowało dawek przypominających otrzymanych wcześniej szczepionek, jak również innych zalecanych szczepień dla starszych dzieci i nastolatków, m.in. przeciwko HPV i zapaleniu opon mózgowych Nadzoruj szczepienia ochronne swojego dziecka w całym okresie dzieciństwa i przynoś książeczkę szczepień na każdą wizytę lekarską.

Dzieci ze szczególnymi problemami zdrowotnymi mogą potrzebować dodatkowych szczepionek ub zmodyfikowania harmonogramu szczepień, tak aby dopasować go do swoich potrzeb.

Wcześniaki będą potrzebować szczepień w odpowiednim wieku, nie zaś skorygowanych według do ich wcześniactwa. Jeżeli Twoje dziecko ominie któreś ze szczepień istnieją wytyczne pozwalające nadrobić to.

Jakie szczepienia dla noworodka?

Program szczepień

Oficjalne informacje na temat programu szczepień w Polsce są dostępne na stronie Ministerstwa Zdrowia.

Przewodnik po chorobach

Przedstawiamy listę z opisami chorób, przed którymi szczepionki chronią noworodki i małe dzieci:

• BŁONICA (inaczej dyfteryt, czyli „D” z nazwy szczepionki DTaP)

• WIRUS ZAPALENIA WĄTROBY TYPU A

• WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU B

• ODRA (z ang. measles, czyli pierwsze „M” ze skrótu szczepionki MMR)

• ŚWINKA (z ang. mumps, czyli drugie „M” ze skrótu szczepionka MMR)

• KRZTUSIEC, znany również jako koklusz (z łac. pertussis, czyli litera „P” w nazwie szczepionki DTaP)

• CHOROBY PNEUMOKOKOWE

• POLIO (IPV, wstrzykiwana szczepionka na polio, podawana w postaci zastrzyku, a w niektórych przypadkach – OPV, doustna szczepionka na polio)

• ROTAWIRUSOWE ZAPALENIE ŻOŁĄDKA I JELIT

• RÓŻYCZKA (litera „R” w nazwie szczepionki MMR)

• TĘŻEC, znany również jako „szczękościsk” (litera „T” w skrócie nazwy szczepionki DTaP)

• OSPA WIETRZNA czyli „wiatrówka” (zastrzyk VZV)

BŁONICA

(inaczej dyfteryt, czyli litera „D” w skrócie DTaP) Błonica jest poważną chorobą układu oddechowego, która powoduje powstawanie grubej warstwy tzw. „ błon rzekomych”, szarych nalotów w nosie, gardle i drogach oddechowych utrudniających oddychanie. W konsekwencji może prowadzić do problemów z oddychaniem, niewydolności serca, powikłań neurologicznych, a nawet śmierci. Do 20 procent ludzi cierpiących na tę chorobę umiera na nią. Bardzo małe noworodki są najbardziej zagrożone, chociaż dorosłe osoby bez zabezpieczenia także mogą zarazić się i przenosić chorobę.

WIRUS ZAPALENIA WĄTROBY TYPU A

(zastrzyk Hep-A). Wirusowe zapalenie wątroby typu A jest powodowaną przez wirusa infekcją wątroby, prowadzącą do gorączki, uczucia zmęczenia, żółtaczki i utraty apetytu. Chociaż większość dzieci ma niewiele lub w ogóle nie ma objawów, zarażone osoby dorosłe mogą chorować całymi miesiącami, a nawet latami. Wirusowe zapalenie wątroby typu A roznosi się z człowieka na człowieka przeważnie poprzez zakażenie fekaliami, brudne ręce i zazwyczaj występuje w określonych społecznościach w postaci epidemii choroby. Bardzo młode dzieci w krajach rozwijających się często zapadają na tę chorobę, chociaż ponad  25 000 jej przypadków odnotowuje się corocznie także w Stanach Zjednoczonych. Oprócz szczepionki Hep-A, często podaje się też zastrzyki z immunoglobuliny, aby zapewnić dodatkową ochronę dzieciom powyżej 2. roku życia, które są zagrożone ze względu na narażenie w domu lub swojej społeczności.

WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU B

Wirusowe zapalenie wątroby typu B (HBV) jest chorobą wirusową wątroby, która może mieć bardzo poważne konsekwencje, prowadząc nawet do niewydolności tego organu lub przewlekłej choroby wątroby. Ponad milion osób jest nosicielami tego wirusa w Stanach Zjednoczonych. Dla pełnej ochrony wymagane są trzy dawki szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Młodzież i dorośli również mogą przyjąć tę serię szczepień dla zabezpieczenia. U osób, które przeszły tę chorobę może występować zwiększone prawdopodobieństwo rozwinięcia się raka wątroby w późniejszym okresie życia, zatem wczesne zapewnienie ochrony daje długo- i krótkoterminowe efekty. Do przeniesienia wirusa z matki na dziecko może dojść w trakcie porodu, podczas gdy inne osoby mogą zarazić się chorobą poprzez kontakt z zakażoną krwią. Osoby, które mieszkają w jednym domostwie z kimś, kto jest zarażony wirusem Hep-B mogą też się nim zarazić; rozprzestrzenia się on również poprzez stosunek płciowy. Chociaż tę serię szczepionek najlepiej podać przy urodzeniu, dzieci, młodzież i dorośli, którzy nie otrzymali zastrzyków, powinni zaszczepić się jak najszybciej.

ODRA

(z ang. measles – pierwsze „M” w skrócie nazwy szczepionki MMR) Odra jest chorobą wirusową powodującą wysypkę, kaszel i gorączkę, która może prowadzić do infekcji ucha, zapalenia płuc, uszkodzenia mózgu lub śmierci. Najbardziej zagrożone są dzieci niedożywione lub cierpiące na choroby przewlekłe. Epidemia odry wybucha co roku w Stanach Zjednoczonych i jest to powszechnie występująca choroba na świecie.

ŚWINKA

(z ang. mumps – drugie „M” w skróconej nazwie szczepionki MMR) Świnka powoduje gorączkę, ból głowy i obrzęk gruczołu ślinianki przyusznej z przodu ucha. W niektórych przypadkach prowadzi do zapalenia opon mózgowych, zakażenia mózgu i rdzenia kręgowego. Może również prowadzić do utraty słuchu, a u chłopców i mężczyzn może wywoływać obrzęk jąder i ewentualnie niepłodność. Świnka może mieć bardzo poważny i bolesny przebieg u dorosłych, więc najlepiej zaszczepić się na wczesnym etapie życia.

KRZTUSIEC

(z łac. pertussis, czyli litera „P” w oznaczeniu szczepionki DTaP). Krztusiec, inaczej nazywany kokluszem, wywołuje kaszel oraz dławienie, które ciągną się przez całe tygodnie. Po napadzie kaszlu następuje charakterystyczny okrzyk dziecka usiłującego złapać oddech. Powszechne są po tym także wymioty. Krztusiec może prowadzić do zapalenia płuc, napadów, uszkodzenia mózgu lub śmierci. Bardzo małe niezaszczepione dzieci są najbardziej zagrożone i często muszą być hospitalizowane, jeżeli zachorują. Dorośli zarażeni krztuścem mogą ciężko chorować, jednak zazwyczaj dochodzą do siebie po wielu tygodniach lub miesiącach. Niestety mogą przekazywać tę chorobę niemowlakom i małym dzieciom.

CHOROBY PNEUMOKOKOWE

Pneumokoki mogą wywoływać zapalenie płuc i opon mózgowych i stanowią najczęstszą bakteryjną przyczynę infekcji ucha. Istnieje szereg podtypów  pneumokoków, a szczepionki chronią przed niektórymi,— jednak nie wszystkimi —ich rodzajami. Noworodki są najbardziej narażone na tego typu infekcje. Dzieci w wieku ponad 7 miesięcy,  a poniżej 5 lat.

POLIO

(IPV, wstrzykiwana szczepionka na polio, podawana w postaci zastrzyku, a w niektórych przypadkach – OPV, doustna szczepionka na polio). Polio jest rozpowszechnionym wirusem powodującym gorączkę, ból gardła, nudności, bóle głowy, biegunkę, bóle brzucha oraz sztywnienie i słabość w szyi, plecach i nogach. Jest uważane za w znacznej mierze wytępioną chorobę wywołującą paraliż. Niemniej jednak stan ten zawdzięczamy jedynie powszechnemu przyjmowaniu szczepionki. Obecnie preferuje się postać w zastrzyku, ponieważ szczepionka doustna — która nigdy nie wywołała zachorowań na polio — pozwala zmodyfikowanemu wirusowi na dostanie się do środowiska naturalnego poprzez wypróżnienia zaszczepionych osób. Niemniej jednak w przypadku osób udających się za granicę, do krajów, gdzie polio jest rozpowszechnione, lub występuje epidemia, postać doustna zapewnia najlepszą ochronę,  gdyż wirus przenika do ciała poprzez układ pokarmowy.

ROTAWIRUSOWE ZAPALENIE ŻOŁĄDKA I JELIT

Rotawirusowe zapalenie żołądka i jelit jest wirusową infekcją jelit, do której dochodzi głównie u niemowląt i dzieci uczących się chodzić. Dochodzi do niego przeważnie zimą i wczesną wiosną i zazwyczaj zaczyna się od intensywnych wymiotów, które następnie przechodzą w wodnistą biegunkę, która może trwać od pięciu do siedmiu dni. Najczęstszą poważną komplikacją tej choroby jest odwodnienie, które może nawet wymagać hospitalizacji i może spowodować śmierć u niedożywionych dzieci. Niemowlęta i dzieci uczące się chodzić, które cierpią na tę chorobę należy uważnie obserwować pod kątem oznak odwodnienia, takich jak rzadsze oddawanie moczu, suchość w ustach, zmniejszone łzawienie i ospałość. Dzieci, które otrzymały szczepionkę na rotawirusy nie chorują lub przechodzą łagodniejszą postać choroby, która nie prowadzi do ekstremalnego odwodnienia.

RÓŻYCZKA

(litera „R” w oznaczeniu szczepionki MMR) Nazywana również „rubeolą”, różyczka jest łagodną chorobą o charakterze wirusowym, która powoduje wysypkę na twarzy i szyi, łagodną gorączkę oraz obrzęk węzłów chłonnych. Może prowadzić do zapalenia stawów, szczególnie u kobiet i dziewczynek. Jeżeli ciężarna zarazi się, dziecko może urodzić się z wadami lub umrzeć. Szczepienie w dzieciństwie chroni potomstwo oraz ciężarne kobiety.

TĘŻEC

(litera „T” w oznaczeniu DTaP) Tężec powoduje poważne i bolesne skurcze mięśni i jest często śmiertelny. Niekiedy nazywany jest „szczękościskiem”, gdyż powoduje „zacisk” szczęki utrudniający lub uniemożliwiający jedzenie. Niewydolność oddechowa prowadzi do śmierci. Bakterie występujące w brydnym podłożu, bujnie rozwijają się, dostając się w głębokie skaleczenia lub rany kłute.

OSPA WIETRZNA

(szczepionka VZV w zastrzyku). Powszechnie nazywana wiatrówką (lub półpaścem) choroba ta jest wysoce zakaźna i wywołuje pokrywającą się pęcherzykami wysypkę na skórze głowy i ciele rozwijającą się w ciągu trzech, czterech dni, jak również objawy zakażenia dróg oddechowych. W większości przypadków nie zagraża poważnie zdrowym dzieciom, jednak może nieść bardzo poważne konsekwencje dla noworodków, starszych dzieci i dorosłych, którzy nie przechodzili choroby (ani nie przyjęli szczepionki), osób z niedoborem odporności oraz niektórych dzieci z egzemą lub przyjmujących pewne lekarstwa (np. salicylany). Każdego roku prawie 10 000 ludzi jest hospitalizowanych z powodu ospy wietrznej, a ok. 100 umiera na nią. Przebieg choroby trwa do 21 dni, zaś jej długi okres inkubacji oznacza, że dzieci noszące ją w sobie zarażą nią setki osób, zanim ktokolwiek zorientuje się, że są chore. Chore dzieci nie mogą uczęszczać do żłobka i przedszkola, do czasu aż przestaną aż przestaną rozprzestrzeniać chorobę. Zapalenie płuc, poważne infekcje skórne, uszkodzenie mózgu i inne dolegliwości mogą skomplikować przebieg ospy wietrznej. Nieuodpornione kobiety ciężarne mogą urodzić dzieci, które są poważnie zagrożone w okresie noworodkowym, jeśli matka zachoruje na ospę. Większość ludzi, którzy przyjęli jedną dawkę szczepionki będzie zabezpieczona, jednak u niektórych szczepionych osób przyjmujących zastrzyk rozwinie się łagodna postać choroby. Dlatego optymalnie jest przyjąć dwie dawki szczepionki, chcąc zapobiec zachorowaniu.

Mity dotyczące szczepień

„Tych chorób już nie ma, więc po co?”

Nieprawda:

Wszystkie bakterie i wirusy, przeciwko którym szczepimy, nadal występują w środowisku w Stanach Zjednoczonych i innych krajach. Co roku występują epidemie i odnotowuje się zgony wśród niezaszczepionych dzieci.

„Moje dziecko jest małe (lub urodziło się przedwcześnie). Jest za małe na tes zczepioinki”.

Nieprawda:

**Małe, drobne dzieci są najbardziej zagrożone w przypadku zarażenia którąkolwiek z chorób, przeciwko którym można się zaszczepić. Muszą przyjąć odpowiednie szczepionki dokładnie na czas, również jeśli urodziły się jako wcześniaki.

„Karmię piersią, więc moje dziecko jest już chronione”.

Tak i nie:

Mleko z piersi faktycznie zawiera silne białka i komórki zwalczające infekcje. Niemniej jednak, poziom ochrony specyficznej nie jest dostatecznie wysoki, aby zapewnić Twojemu dziecku całkowite bezpieczeństwo. Maleństwo samo musi wytworzyć specyficzne przeciwciała ukierunkowane na choroby, z którymi może się zetknąć.

„Szczepionki i tak nie działają —nadal można zarazić się chorobami”.

Nie i tak:

Szczepionki prawidłowo funkcjonują — i dają ochronę w 90–99 procent przypadków. Istnieje niewielka szansa, że Twoje dziecko znajdzie się w gronie nielicznych osób pozbawionych ochrony, jest ona bardzo niewielka, szczególnie, jeżeli dziecko przyjmie pełną serię szczepień. W przypadku osób, które zarażą się po uodpornieniu choroba zazwyczaj ma łagodny przebieg.

„Zastrzyki te mogą prowadzić do autyzmu —tak słyszałam w telewizji”.

Nieprawda:

Pojawienie się autyzmu w wieku wczesnodziecięcym i niektóre szczepienia wykonywane w tym okresie zbiegają się w czasie. Jednak po latach badań nie ma naukowych dowodów, że szczepienia wywołują to zaburzenie. Autyzm jest powodowany przez nieregularności na bardzo wczesnym etapie rozwoju mózgu (przed urodzeniem).

Jakie są wady?

Szczepienia ochronne reprezentują jedne z największych triumfów nowoczesnej medycyny. Pomimo że istnieje ryzyko działań niepożądanych, niebezpieczeństwo związane z nimi jest nikłe, zaś występowanie niepożądanych odczynów poszczepiennych jest bardzo rzadkie, a wszystkie z nich są znacznie mniej poważne niż zagrożenia wynikające z samych chorób.

Wielu obecnych rodziców , nie zetknęło się w okresie ich życia z chorobami, przeciwko którym szczepimy dzieci, więc czasem trudno im zrozumieć, dlaczego to robimy, szczególnie jeżeli u ich dziecka pojawi się gorączka lub  rana na nodze.

Ktokolwiek, kto widział dzieci w Stanach Zjednoczonych podłączone do respiratorów z powodu krztuśca, dzieci duszące się przez błonicę oraz maluchy cierpiące z powodu niepełnosprawności wywołanych przez bakteryjne zapalenie opon mózgowych, przyznałby zdecydowanie, że warto przeprowadzać szczepienia.

Jednak należy być świadomym zagrożeń związanych ze wszystkimi zabiegami medycznymi. Oto kilka z nich, które należy rozważyć w przypadku szczepień.

Możliwe drobne reakcje w następstwie szczepień noworodka

Gorączka

Można spodziewać się wystąpienia gorączki po wielu zastrzykach — to znak, że ciało odpowiada w prawidłowy sposób na szczepionkę, rozwijając w sobie odporność. Generalnie, gorączka zwiększa się z każdą kolejną dawką określonej szczepionki w zastrzyku. Gdy po szczepieniu pojawi się gorączka, zmierz temperaturę i podaj odpowiednią dawkę paracetamolu. Zadzwoń do lekarza, jeżeli gorączka wzrośnie lub trwa dłużej niż jeden lub dwa dni.

Miejscowe zaczerwienienia, guzy

Miejsce, w którym dziecko otrzyma zastrzyk będzie nieco tkliwe i może się tam pojawić niewielki obrzęk lub guz. To kolejny znak, że zastrzyk działa, wyzwalając reakcję organizmu. Paracetamol lub ibuprofen oraz ciepły okład na to miejsce zniweluje wszelki dyskomfort. Zadzwoń do lekarza, jeżeli zaczerwienione miejsce jest większe niż mała moneta, wydziela ropę lub nadal pozostaje czerwone po dwóch, trzech dniach. Niekiedy niewielka ilość uszkodzonej tkanki tłuszczowej w miejscu ukłucia może pozostawić mały twardy guzek, który utrzymuje się przez miesiąc lub dwa, lecz ostatecznie zaniknie. Nie powinien być on jednak zaczerwieniony ani tkliwy.

Wysypka

Czasami po rozwijają się poronne objawy choroby przeciwko, której wykonujemy szczepnie. Objawy, które mogą rozwijać się do dwóch tygodni po otrzymaniu zastrzyku są bardzo łagodne i zazwyczaj dają niewielkie powody do niepokoju.

Rzadkie ewentualne poważne reakcje na szczepienia

Reakcja alergiczna

Występuje ona wyjątkowo rzadko, ale jest poważnym zjawiskiem. Niekiedy u dzieci pojawiają się alergie na składniki stosowane w szczepionkach i rozwija się reakcja uczuleniowa. Przykładowo, dzieci z alergią na jajka będą miały problem ze szczepionkami spreparowanymi z wirusów hodowanych pierwotnie na jajkach.

Objawy takiej odpowiedzi uczuleniowej mogą obejmować plamistą, czerwoną wysypkę (pokrzywkę), zadyszkę, sapanie, trudności w oddychaniu, bladość, zawroty głowy lub przyspieszone tętno. Objawy te mogą rozwinąć się w przeciągu minut lub godzin po zastrzyku. Z tej przyczyny w większości ośrodków zdrowia zostaniesz poproszona o odczekanie po szczepieniu kilkanaście minut na miejscu.

W przypadku pojawienia się takich symptomów po opuszczeniu ośrodka, należy jak najszybciej do niego powrócić. Jeżeli w Twojej rodzinie występują alergie lub jeśli ktokolwiek z rodziny miał uczulenie na szczepionki, koniecznie trzeba o tym powiedzieć lekarzowi przed ich przyjęciem.

Szczepienia noworodka - Uwagi końcowe

Na koniec, sprawdź własną sytuację w kwestii szczepień. Wiele nowych szczepionek pojawiło się odkąd byłaś dzieckiem, a na pewno nie uśmiecha Ci się zachorowanie samemu lub zarażenie pewnymi chorobami własnego dziecka/dzieci.