Nauka mówienia: jak dzieci uczą się mówić

Wielu rodziców martwi się o rozwój mowy u swoich dzieci. Jest to ważny element ogólnego rozwoju dziecka, zaś prezentowany poradnik pozwoli Ci dowiedzieć się, czego oczekiwać i kiedy.

Jak komunikują się niemowlęta

Jeszcze zanim nauczą się mówić, małe dzieci całkiem sprawnie komunikują swoje potrzeby — np. przez płacz sygnalizujący, że są głodne; gaworzenie, gdy są szczęśliwe; odwracanie twarzy od jedzenia, którego nie lubią lub wskazywanie na zabawkę, którą chcą dostać. Te wczesne dźwięki i gesty to proste formy porozumiewania się, które kładą podwaliny pod późniejszą bogatszą i opartą na języku komunikację.

Podobnie, jak dorośli uczący się obcego języka, małe dzieci zazwyczaj rozumieją więcej niż są w stanie wypowiedzieć. Eksperci w dziedzinie rozwoju dziecka wprowadzają rozróżnienie pomiędzy tym, co dzieci potrafią zrozumieć („język receptywny”) a tym, co umieją powiedzieć („język ekspresywny”). Łatwo stwierdzić, co dziecko mówi; wystarczy go posłuchać. Jednak jak określić, co dziecko rozumie? Jednym ze sposobów jest obserwowanie jego reakcji na mówione rzeczy.

Kiedy moje dziecko zacznie kojarzyć swoje imię?

Wiele dzieci zaczyna rozpoznawać dźwięk swojego imienia mniej więcej w wieku 4–8 miesięcy. Możesz o tym się przekonać, delikatnie wołając dziecko po imieniu i patrząc, czy odwraca się do Ciebie. Jednak upewnij się, że faktycznie reaguje na swoje imię, nie zaś na sam ton lub dźwięk Twojego głosu.

Kiedy moje dziecko wypowie swoje pierwsze słowa?

W okolicach swoich pierwszych urodzin dzieci zazwyczaj zaczynają wymawiać swoje pierwsze słowa. Jednak jeszcze przed 20. miesiącem, wiele dzieci poznaje nawet dziewięć nowych słów dziennie, czyli ponad 250 nowych słów na miesiąc! Gdy dziecko ma około 2 lat, ma miejsce kolejny przełomowy moment: Zaczyna łączyć słowa w „zdania” złożone z dwóch elementów, np. „mleko już” (czyli „skończyłem/-am mleko").

Trudno precyzyjnie wskazać konkretny wiek, w którym można oczekiwać, że poszczególne dzieci wkroczą w określoną fazę rozwoju mowy. Niemniej jednak, większość dzieci osiąga główne przełomowe momenty w odstępie kliku miesięcy od siebie. Jeżeli masz pytania lub wątpliwości związane z rozwojem mowy u Twojego dziecka, koniecznie przedstaw je swojemu lekarzowi.

Lista kontrolna rozwoju mowy:

9 miesięcy: 

• Czy odwraca główkę, gdy łagodnie wołasz je po imieniu?

• Czy gaworzy sylabami, np.: „ma-ma”, „ta-ta” lub „ba-ba”?

12 miesięcy: 

• Czy potrafi wypowiedzieć chociaż jedno słowo?

18 miesięcy

• Czy wymawia kilka pojedynczych słów?

2 lata

• Rozpoznaje znajomych ludzi, przedmioty i części ciała?

• Wskazuje przedmiot lub zdjęcie, gdy wypowiesz jego nazwę?

• Powtarza słowa podsłuchane w rozmowie?

• Używa „zdań” złożonych z dwóch słów?

• Wykonuje proste polecenia?

Jak pomóc dziecku w rozwoju mowy

1. Zacznij wcześnie

Począwszy od dnia urodzenia, możesz do dziecka mówić, śpiewać mu i czytać, wspierając w ten sposób jego rozwój. Postaraj się rozmawiać lub śpiewać podczas posiłków, kąpieli, a nawet w trakcie przewijania. Ma to dużą wartość dla dziecka i jest dobrą zabawą dla Was obojga. Czytając maleństwu, tłumacz historyjkę i ilustracje.

2. Prowadź z dzieckiem dialog — nie zaś — monolog

Nawet jeżeli Twoje dziecko jest ciągle na etapie gaworzenia, oboje możecie prowadzić „rozmowy”. Traktuj gaworzenie dziecka jako wypowiedzenia słowne i odpowiadaj rzeczywistymi słowami tak, jak gdybyś rozumiała, co mówi (nawet jeśli nie rozumiesz). Potem pozwól mu „odpowiedzieć” na swój sposób. Może się to wydawać dziwne, jednak uczysz wtedy dziecko, jak wygląda rozmowa i jak kolejno mówić i słuchać.

3. Zagraj w nazwy

Możesz pomóc dziecku nauczyć się nowych słów, wypowiadając nazwy jego ulubionych zabawek podczas aktywnej zabawy nimi: „Tu leci piłka” albo „Mmmm… płatki”. Gdy dziecko zrozumie już dany wyraz, możesz również sprawdzić to, zadając pytanie: „Gdzie jest piłka?” i pozwalając mu odpowiedzieć poprzez wskazanie na piłkę. Ewentualnie, gdy będzie starsze i będzie potrafiło wymówić to słowo, możesz po prostu zapytać: „A co to jest?”, aby usłyszeć w odpowiedzi: „Piłka!”.

4. Buduj i rozwijaj

Gdy dziecko posługuje się jedno- lub dwuwyrazowymi zdaniami, odzwierciedlaj to, co mówi w swoich odpowiedziach. Na przykład, jeżeli dziecko powie „kaczka nie”, możesz odpowiedzieć: „nie chcesz kaczuszki?” (lub w innym kontekście: „Nie możesz znaleźć kaczuszki?”). W ten sposób jesteś w stanie potwierdzić, że rozumiesz, co dziecko mówi i jednocześnie wprowadzić strukturę pełnego zdania.

Ważne jest, aby pamiętać, że w większości rozwój języka opiera się naturalnie na rodzajach czynności, które wraz z dzieckiem wykonujesz każdego dnia.

Wykorzystuj okazje do rozmowy, czytania, śpiewania i bawienia się z dzieckiem. Pomoże mu to w rozwoju i umocni więź między Wami. Co najważniejsze – obojgu sprawi Wam to radość.